Kính gửi
anh chị em bạn Trỗi.
Nhập cuộc
với bài Triết học cổ rất mệt mỏi, nhiều người khuyên mình bỏ vào rừng hay hang
đá để viết cho tập trung. Nhưng cái ông Lão Tử ấy làm quan coi thư viện cho
triều đình nhà Chu kia mà, đâu phải ông ấy sống trong hang đá.
Ta đi vào
các giả thuyết và phân tích:
Lão tử sống
cách nay 28 thế kỉ, điều đó có ý nghĩa gì?
1) Tần Thuỷ
hoàng đế (cách nay 24 thế kỉ, sau Lão Tử 4 thế kỉ), đã ban hành các kí tự để
thống nhất toàn bộ đế quốc chỉ gồm dưới 4 ngàn chữ. Vậy nước Sở của Lão tử cách
đó 400 năm phải "ít con chữ" hơn, tỷ lệ đó phải lấy đế quốc nhà Tần
chia cho nước Sở và giảm đi 2 lần vì cứ 200 năm, ngôn ngữ sẽ biến đổi gấp nhiều
lần, với thời cổ đại, có thể gấp đôi (khoảng 2500 từ), bỏ qua các từ về thuế
(chiếm 2/3 số tự vựng) sẽ còn khoảng 800 con chữ.
Người TQ
dùng chữ "Tự điển" (字典) để dịch chữ Dictionary
chưa được sát. Nếu Dictionary có nghĩa là
ý nghĩa của từ thì Tự điển có nghĩa là điển tích của con chữ hay câu chuyện về
lai lịch của con chữ. Chính vì lý do đó mà nhiều nhà văn hoá hay ngôn ngữ Việt Nam bị nhầm lẫn ngôn ngữ Việt Nam có nguồn gốc Trung Hoa khi phải tìm điển
tích các từ vựng Việt Nam
2) Quay lại
Lão Tử, chắc chắn vào thời đó, câu văn sẽ rất ngắn và không có kí tự dị nghĩa,
các từ vựng cũng phải có ý nghĩa trực tiếp và ít trừu tượng. Đến đời nhà Hán,
người ta vẫn "khắc" con chữ bằng dao trên cật tre (chứ không khắc lên
ruột tre như công bố của giới khảo cổ Trung Hoa hiện đại) rồi hong khô trên bếp
để tạo ra con chữ màu trắng trên nền xanh vàng của thẻ tre. Nhà thư hoạ nổi
tiếng Trung Quốc Vương Hy Chi đời Tống nổi tiếng với nét chữ "phi
bạch" là thế. Do hoà trộn trong 2000 nền văn hoá khác nhau, thậm chí trái
ngược nhau nên một kí tự chữ Hán hiện đại có nhiều nghĩa khác nhau, hay còn gọi
là dị nghĩa, ngày nay không thể nói một con chữ mà người TQ có thể hiểu được.
Chữ Kinh (經) trong
Đạo Đức Kinh của Lão Tử, nguyên gốc là "quyển sách", nay có tới 17
nghĩa gồm cả sách Tôn giáo, sách luật, Kinh tuyến, sợi dọc của tấm lưới, sự
việc xảy ra thường xuyên (hiển nhiên), phương hướng (phương Nam Bắc), địa giới,
kinh mạch (Y), sửa chữa (kinh lý), kinh doanh, kinh tế, kinh lịch (trải qua),
bị thắt cổ (tự kinh), chịu đựng (kinh đắc), tầm thường (hoang đản bất kinh),
thông thương (tha kinh thường).... rồi cả kinh nguyệt của con người v.v.. do đó nếu
“tầm chương trích cú” sẽ có hàng vạn hay hàng triệu nghĩa khác nhau mà người
Việt vẫn hay nói “bọn Tàu nó thâm lắm”, nhưng ngay người Tàu cũng chẳng hiểu
được.
Nếu bỏ các
dị nghĩa và tìm lại nghĩa đơn giản nhất của con chữ ứng với đời sống xã hội lúc
bấy giờ, sẽ ra nghĩa ban đầu của con chữ.
Rồi các con
chữ đồng âm nhưng dị tự và nghĩa, tức là cùng phát âm như nhau nhưng viết khác
nhau. Ngay chữ Kinh cùng phát âm tiếng Hán giống nhau nhưng có tới 3 con chữ
khác nhau (驚, 痙, 荊) với hàng chục nghĩa. Chữ Vi còn tệ hơn với
11 con chữ (爲, 闈, 薇, 微, 圍, 違, 葦, 幃, 韋, 囗, 黴) có nghĩa khác nhau, thậm chí trái ngược. Ngay
trong quyển sách đã có 2 chữ Vi (Nhỏ bé: 薇) và Vi (Tường: 黴). Chắc chắn
người Việt cổ phải đục đẽo 2 chữ gần giống nhau thật khó khăn và dễ nhầm lẫn,
thậm chí có thể chúng cùng một gốc tự, cùng một bộ. Đây là ảnh hưởng sự giao thoa
ngôn ngữ của 2000 nền văn hóa khác nhau trong gần 3 ngàn năm với ý nghĩa các
con chữ hoàn toàn khác. Thời Lão Tử chắc không nhiều con chữ đồng âm, dị tự. Với
một dân tộc, một ngôn ngữ, dân tộc đó sẽ bỏ bớt các con chữ đồng âm, dị nghĩa. Trong
Đạo Đức Kinh có nhiều từ đồng âm, nên quy về một nghĩa. Như vậy nếu bỏ các từ
đồng âm, đồng tự mà dị nghĩa sẽ là con chữ nước Sở cổ.
3) Người
Việt thật lạ, đại từ sở hữu thường biến mất khi đã sở hữu vĩnh viễn, ví như nhà
tôi, không ai nói nhà "của tôi", rồi làng tôi, đất nước tôi; tuy
nhiên người ta sẽ nói "tiền của tôi" vì nó sẽ biến động, có lẽ phù
hợp với việc đẽo, khắc, tạc các con chữ trên nền đá, đồng, rất thận trọng khi
dùng con chữ. Như vậy, người Việt ít dùng đại từ sở hữu, giới từ và thậm chí
một số động từ mang tính giới từ như động từ to be trong tiếng Anh hay étre
trong tiếng Pháp.
Lão Tử là
người nước Sở, tức là một tộc Việt cổ, chung với chúng ta về ngữ pháp, phát âm,
chung nền văn hoá.... chứ không nói ngược
như người Hán kiểu "cơm ăn tôi", vì vậy nên đọc sách như người Việt
vẫn đọc là hợp lý nhất.
Nếu thế thì
cuốn Đạo Đức Kinh còn bao nhiêu từ? Như nước Anh hiện đại với cả thế giới chỉ
có 600 từ và Lão Tử chắc chắn phải sử dụng ít hơn 600 con chữ.
Tại sao lại
có nhiều từ mới? Đó là các đời sau bổ xung vào. Mình được một ông bạn vong niên
người TQ tặng cho một cuốn Đạo Đức Kinh được viết vào đời Nguyên. Nội dung có
thay đổi một chút, tuy vậy cũng trước Hegel tới 6 thế kỷ. Do cuốn sách được
nhiều đời bổ xung, chỉnh lý cho nên người đọc cũng không nên gò bó bởi trật tự
các câu.
Như vậy Đạo
Đức Kinh không phải do một con người viết ra, nó được các thế hệ liên tục bổ
xung, chỉnh sửa hàng ngàn năm. Chỉ có thể nắm bắt được nội dung chính của tác
phẩm khi người đọc nên bỏ qua các chi tiết bị thêm vào hay những âm tiết bị
trùng hoặc quá hiện đại. Triết học đòi hỏi càng đơn giản càng dễ hiểu.
Phải chăng,
chính vì lý do đó mà trong khi học nghiên cứu sinh tại Đại học phương Đông,
Nguyễn Ái Quốc khẳng định: “C. Mác là nhà triết học vĩ đại của phương Tây,
nhưng phương Tây không phải là CẢ THẾ GIỚI”. Điều gì đó khiến ta càng nên
nghiên cứu Lão Tử.
Ta đọc Đạo
Đức Kinh như thế nào?
“Cố thường vô dục dĩ quan kỳ diệu; Thường hữu dục dĩ quan kỳ kiếu” - Cụ Lão
Tử hóm thật, đọc sách phải từ tốn, phải suy xét, không “nghiến ngấu” như tiểu
thuyết được, triết học là phải ngấm, phải “giác ngộ”, mỗi lần một ít thôi. Không
nên “tầm chương trích cú”. Triết học là từ cái đơn giản nhất chứ không phải sự
hỗn độn.
Hãy tư duy theo kiểu người Việt, theo ngữ pháp
người Việt, theo ngôn ngữ Việt và ...thật đơn giản.
