Chí Linh Sơn Phú

(Trần Quốc Việt K5 ST)

Chí Linh Sơn phú - bài Tổng kết chiến tranh chống xâm lược của nghĩa quân Lê Lợi do Nguyễn Trãi viết khi thăm lại căn cứ quân sự của nghĩa quân
Bài phú này tương truyền được tạc vào đá, nay đã mất, chỉ còn bản dịch
Bài phú được Nguyễn Trãi viết sau khi Lê Lợi mất và sau khi ông ra tù vì hàm oan, Tấm lòng của Ức Trai sáng vằng vặc như Trăng Rằm, không lời oán thán.

Là tổng kết cuộc kháng chiến của dân tộc nhược tiểu, bị nô dích với kẻ cai trị mình, bài phú nêu những lí luận cơ bản:
'Biết mình, biết người, khi mềm, khi mạnh,
Chờ thời, rình mệt, giấu nhọn, che sắc
Gối củi, nằm gai, ngậm cay, nuốt đắng
Lo rửa nhục trước, giành lại quê hương"
Ta nghe như thấy cả niềm uất hận trong Hịch Tướng sĩ
"... Thấy sứ giặc đi lại nghênh ngang ngoài đường, uốn lưỡi cú diều để sỉ mắng Triều Đình, đem thân dê chó mà bắt nạt Tể Phụ ... ," Lòng đau như cắt, nước mắt đầm đìa, chỉ căm tức chưa xả thịt, lột da, ăn gan, uống máu quân thù..."
Đó cũng là chính sách ngoại giao Câu Tiễn khi ta phải đối mặt với 20 vạn quân Tưởng, rồi 20 vạn quân Pháp, nửa triệu quân Mỹ
"Nhiều hoạn nạn là nền dựng nước
Lắm lo toan là gốc trị vì
Biến cố trải nhiều thì suy nghĩ sâu
Mọi việc lo trước thì thành công kì ..."
Trên dưới đồng lòng, anh em hòa thuận, lòng dân hướng về, nới sưc dân làm kế sâu rẽ bền gốc ... đó là lời căn dặn của Đức Thánh Trần với muôn đời con cháu.
"NGÀN VẠN ĐỜI SAU. VẪN CÙNG TRỜI ĐẤT DÀI LÂU" phải chăng là lời cầu nguyện của cụ Nguyễn Trãi với dân tộc Việt.
Xin gửi anh em cùng đọc

Phú núi Chí Linh 

- Nguyễn Trãi
(Người dịch: Khuyết danh)

Rồng thiêng dậy, bay rợp Lam Kinh Giáo trời chỉ, dẹp tan Bắc binh
Dựng nước thành công nhiều khó nhọc Miền Tây sông núi hẳn anh linh
Ôi! Vua ta tài thánh vũ
Đứng lên bốn phương kinh dinh
Vận nước gian truân, khổ tâm lo tính Thấy lẽ tất yếu của trời càng quyết chí để nghiệp thành
Nhờ thế ngày nay Hồ Việt đưọc một nhà, mà núi này cũng lưu danh muôn thuở
Khi nghĩa quân mới dấy là lúc thế giặc đương hăng
Anh hào cả nước lưa thưa như lá thu gặp sương
Chí nuốt giặc Ngô, ai Chủng, ai Lãi
Mưu dựng nghiệp Hán, ai Bình, ai Lương
Vua ta ẩn náu núi này, đành bặt tăm hơi, bưng kín ánh sáng
Vợ con lưu lạc, quân sĩ tha phương Trong cảnh khốn vẫn bền lòng, vững tin ở ngày hưng vượng
Lấy giáo sắt làm áo mặc, lấy rễ lau làm quân lương
Chí rộn ràng lo khôi phục, lòng u uất thật khôn lường
Tưởng núi này lúc ấy khác nào đất Mang Đăng khi Hán hoàng khởi nghiệp Biết người, biết mình, khi mềm, khi mạnh
Chờ thời, rình mệt, giấu nhọn, che sắc Gôi củi nằm gai, ngậm cay nuốt đắng Lo rửa nhục trước, giành lại quê hương Tưởng núi này khi đó khác nào đất Cối Kê thời Việt vương ẩn náu
Thế rồi, thu nhặt tàn quân, nuôi dưỡng ân cần
Trong sửa chiến cụ, ngoài giả hoà thân Quyên tiền mộ lính, giết voi khao quân Ai cũng thân người trên, chết cho người trưởng, cố sức để đền ân
Từ đấy, luyện quân kén tướng, đánh địch ra kỳ
Chết vinh hơn sống nhục, biết quân ta dùng đuợc
Lấy của giặc đánh giặc, thu quân lương vũ khí
Vẹn toàn vững kế, một mũi tên không để phí
Cầm Bành rạp đầu dâng đất
Phương Chính khiếp vía chạy dài
Bèn giữ hiểm để lập công Lại nhiều phương lừa đánh địch
Đêm lửa đốt, ngày cờ bay
Sớm chiếm Đỗ Gia, giành thế tiện trên núi ấy
Trước vượt Khả Lưu, đánh đắm địch trên sông này
Nhưng thịnh đức của vua ta ngày nay, chỉ quy mô rộng lớn của Hán Cao Tổ mới sánh kịp
Còn như Câu Tiễn, ngoài chí phục thù là đáng kể, thì trong muôn phần không so được với vua ta
Đến như: uy thần chẳng giết, đức lớn hiếu sinh
Nghĩ kế nước nhà trường cửu
Tha cho mười vạn hàng binh
Gây lại hoà hảo hai nước
Dập tắt chiến tranh cho muôn đời
Địch phải theo thượng sách:
hai nước vẹn toàn dân được an ninh Như thế thì thịnh đức của vua ta Cao tổ nhà Hán sao sánh kịp
Vua ta phải sánh ngang hàng với hai đế ba vương lừng danh thuở trước
Than ôi! Xưa nay đi lại, trăm đời nên nghĩ
Nghiêu nổi dậy từ Đường hầu, Thuấn khởi dậy tự hàn vi
Thành Thang dấy nghĩa nơi đất bạc, Thái vương khởi binh tại núi Kỳ
Nhiều hoạn nạn là nền dựng nước
Lắm lo toan là gốc trị vì
Biến cố trải nhiều thì suy nghĩ sâu
Mọi việc lo trước thì thành công kì
Nối nghiệp đế vương, không thể khác thế
Vậy thì vua ta dựng nghiệp thật đã tự núi này trở đi
Công cao đức cả của vua ta cũng sẽ cùng núi này hùng vĩ muôn đời
Bèn cúi đầu chắp tay, dâng lời ca rằng Trời sinh vua thánh, đất dấy nghiệp vương
Càn khôn mờ mịt, vận hội phi thường Nhìn Linh Sơn cao vút, nhớ những ngày gian khổ
Vỗ nghiệp vương bền vững, không một ngày xao lãng
Xin ghi thịnh đức vào đá, lưu truyền bất hủ
Ngàn vạn đời sau, vẫn cùng trời đất dài lâu.
Ghi chú:
- Giặc Ngô: Ngô Vương Phù Sai. Vùng Thượng Hải ngày nay
- Chủng: Văn Chủng,Lãi: Phạm Lãi. Hai mưu thần của Việt Vương Câu Tiễn
- Bình: Trần Bình, Lương: Trương Lương, hai mưu thần của Cao tổ Nhà Hán
-Thành Thang, Thái Hoàng Vua truyền thuyết Trung Quốc