Phú sông Bạch Đằng - Trương Hán Siêu

(Trần Quốc Việt K5 ST)
Nhân kỉ niệm Chiến thắng Sông Bạch Đằng xin gửi các bạn bài Bạch Đằng Giang phú của danh sĩ Trương Hán Siêu để các bạn Trỗi đọc cho con cháu


Khách có kẻ:
Giương buồm giong gió chơi vơi,
Lướt bể chơi trăng mải miết.
Sớm gõ thuyền chừ Nguyên Tương, Chiều lần thăm chừ Vũ huyệt.
Cửu Giang, Ngũ Hồ, Tam Ngô, Bách Việt.
Nơi có người đi, Đâu mà chẳng biết.
Đầm Vân Mộng chứa vài trăm trong dạ cũng nhiều,
Mà tráng chí bốn phương vẫn còn tha thiết.
Bèn giữa dòng chừ buông chèo,
Học Tử Trường chừ thú tiêu dao.
Qua cửa Đại Than,
Ngược bến Đông Triều,
Đến sông Bạch Đằng,
Thuyền bơi một chiều.
Bát ngát sóng kình muôn dặm,
Thướt tha đuôi trĩ một màu.
Nước trời một sắc,
Phong cảnh ba thu.
Bờ lau san sát,
Bến lách đìu hiu
Sông chìm giáo gãy,
Gò đầy xương khô.
Buồn vì cảnh thảm,
Đứng lặng giờ lâu.
Thương nỗi anh hùng đâu vắng tá,
Tiếc thay dấu vết luống còn lưu.
Bên sông bô lão đến
Hỏi ý ta sở cầu.
Có kẻ gậy lê chống trước,
Có người thuyền nhẹ bơi sau.
Vái ta mà thưa rằng:
"Đây là chiến địa buổi trùng hưng nhị thánh bắt Ô Mã,
Cũng là bãi đất xưa, thuở trước Ngô chúa phá Hoằng Thao".
Đương khi ấy:
Thuyền tàu muôn đội,
Tinh kì phấp phới.
Hùng hổ sáu quân,
Giáo gươm sáng chói.
Trận đánh được thua chửa phân,
Chiến luỹ bắc nam chống đối.
Ánh nhật nguyệt chừ phải mờ,
Bầu trời đất chừ sắp đổi.
Kìa: Tất Liệt thế cường,
Lưu Cung chước dối.
Những tưởng gieo roi một lần,
Quét sạch Nam bang bốn cõi.
Thế nhưng: Trời cũng chiều người, Hung đồ hết lối
Trận Xích Bích, quân Tào Tháo tan tác tro bay,
Trận Hợp Phì, giặc Bồ Kiên hoàn toàn chết trụi.
Đến nay sông nước tuy chảy hoài,
Mà nhục quân thù khôn rửa nổi.
Tái tạo công lao,
Nghìn xưa ca ngợi.
Tuy nhiên: Từ có vũ trụ,
Đã có giang san.
Quả là: trời đất cho nơi hiểm trở,
Cũng nhờ: nhân tài giữ cuộc trị an!
Hội nào bằng hội Mạnh Tân, có vương sư họ Lã,
Trận nào bằng trận Duy Thuỷ, có quốc sĩ họ Hàn.
Khi trận Bạch Đằng mà đại thắng,
Bởi đại vương coi thế giặc nhàn.
Tiếng thơm còn mãi,
Bia miệng không mòn.
Đến chơi sông chừ ủ mặt,
Nhớ người xưa chừ lệ chan.
Rồi vừa đi vừa ca rằng:
"Sông Đằng một dải dài ghê,
Sóng hồng cuồn cuộn tuôn về bể Đông. Những người bất nghĩa tiêu vong,
Nghìn thu chỉ có anh hùng lưu danh!" Khách cũng nối tiếp mà ca rằng:
"Anh minh hai vị thánh quân,
Sông đây rửa sạch mấy lần giáp binh. Giặc tan muôn thuở thanh bình,
Bởi đâu đất hiểm cốt mình đức cao."
(Người dịch: Nguyễn Hữu Tiến, Bùi Văn Nguyên)

Ghi chú
(1)Trương Hán Siêu, danh thần nhà Trần, tham gia cuộc kháng chiến chống quân Nguyên lần 2 và 3. Ông được thờ ở Văn Miếu, ngang với Khổng tử
(2) Nguyên Tương là chi lưu chính của Trường Giang
(3) Vũ Huyêt hay Vũ Huyết là thị trấn huyện Hoàng Cương, Hồ Bắc Trung Quốc
(4) Cửu Giang là thi trấn phía Nam Trường Giang thuộc tỉnh Giang Tây Trung Quốc
(5) Ngũ Hồ là Hồ Động Đình và 4 hồ lân cận
(6) Đầm Vân Mộng là tên khác của Hồ Động Đình, là hồ lớn thứ hai Trung Quốc, nằm giữa hai tỉnh Hồ Bắc và Hồ Nam (phía Bắc và phía Nam hồ), Hồ này truyền thuyết là nơi khởi nguồn của người Việt Nam khi vua Kinh Dương lấy công chúa con vua Động Đinh Hồ.
(7) Tử Trường là tên tự của Trương Lương, mưu sĩ hàng đầu của Cao Tổ nhà Hán
(8)Trùng Hưng - Nhị Thánh: Niên hiệu thời Trần Nhân Tông, Nhị Thánh là Vua và Thái Thượng Hoàng.
(9) Ô Mã - chỉ Ô Mã Nhi
(11) Ngô Vương : Ngô Quyền
(12) Hoàng Thao - tướng Nam Hán đem quân đánh Việt Nam
(13) Tất Liệt - Hốt Tất Liệt, Hoàng đế nhà Nguyên
(14) Lưu Cung - Vua Nam Hán
(15) Quân sư họ Lã - Khương Tử Nha - Lã Vọng
(16) Quốc sĩ họ Hàn - Hàn Tín - Danh tướng của Cao Tổ nhà Hán
(17) Đại Vương: Chỉ Hưng Đạo Đại Vương, lời tuyên bố khi quân Nguyên sang xâm lược lần 3