Viễn Chi - NHỚ CÔN SƠN, NGUYỄN TRÃI

Kính gửi anh chị em bantroi 

Xin phép anh chi em, trước hết phải trả lời cô cháu gái VT về câu hỏi thú vị, tại sao ông thân của chú lấy tên là Viễn Chi? Chú cũng từng hỏi như vậy nhưng chưa bao giờ được trả lời. Ham hiểu biết là điều đáng quý, nhưng phải tự tìm hiểu thôi.

Ngày xưa thường có tên tự, hay tên tự đặt; có tên gọi ở nhà, có tên chữ. Tên Tự là tên mà sau khi trưởng thành do mình tự đặt để nói lên cái chí của mình.

Năm 1945, khi đảng ta rút vào bí mật, ông Trần Xuân Viên lấy tên là Viễn Chi và tên ấy đi theo suốt cuộc đời của ông đến khi mất. 

Tuy nhiên, Viễn Chi còn là bút danh của cụ khi cụ làm thơ. Cụ Đoàn Văn Cừ và cụ thân sinh của chú cùng học với nhau, nhưng cụ Cừ nhiều tuổi hơn và học xong PC (lớp nhất) là cụ Cừ đi làm, rồi trở thành nhà thơ của nông dân, của chợ Tết, của đám cưới quê.... . 

Còn cụ thân sinh chú có bằng Diplom, được rải chiếu điều đón từ tỉnh lỵ về đến nhà. 

Công chức Pháp hồi xưa chỉ cần bằng PC, nhưng cái nhục mất nước trước hết thấm vào người trí thức “Chết vinh còn hơn sống nhục” và cụ ấy hoạt động cách mạng, chạy hết Sài gòn, Hội An, Hải phòng, Quảng Ninh rồi về Hải Dương. 

Phá kho thóc của Nhật, khởi nghĩa giành chính quyền ở Hải Dương (lúc ấy ít đảng viên lắm), rồi được kết nạp vào đảng cộng sản, làm tỉnh ủy viên phụ trách phát triển đảng, phụ trách tuyên huấn, rồi phụ trách vùng địch tạm chiếm tổ chức kháng chiến – không có lương đâu – toàn bộ tỉnh ủy ăn cơm ở nhà chú, đến nay các cụ ấy còn nhớ món thịt băm với muối để ăn dè. Mẹ chú đi bán chuối ở chợ để nuôi cả hội. Bố mẹ chú NVT cũng hoạt động với bố chú ở Hải Dương đấy. 

Chữ Viễn Chi là bí danh của ông thân nhà chú dễ làm người ta hiểu lấy từ chữ “Kính nhi viễn chi” trong Kinh thi mà ra, với nghĩa “Càng xa, càng trọng”, nhưng không phải. Viễn có nghĩa là sâu lắng, nhìn xa, còn Chi là quan tâm đến cả chi tiết giống như ngày này người ta nói về người Tử tế, nghĩa là người biết quan tâm đến người khác. Đặt tên Tự chính là nguyện với lòng mình suốt đời như thế, 

Quay lại Bài thơ về Nguyễn Trãi. Ta có thể tạm chia là 5 tứ thơ, tứ đầu là mở và dẫn nói tới Nguyễn Trãi và Côn Sơn.

Tứ tiếp theo là luận; Luận về người anh hùng. 

Người xưa thường nói: 

“Làm trai cho đáng nên trai 

Lên đông, đông tĩnh , sang đoài, đoài yên”

Xứ đoài là chữ cổ chỉ phía Tây.

Câu Luận ấy rất hay để chỉ người anh hùng làm được như thế

“Khi ra sấm bể, mưa nguồn

Khi về như núi, như cồn lặng yên” 

Ra là ra trận, ra đối địch với giặc, ra với tư cách người làm tướng, người lãnh đạo.... và hình bóng một con rồng thoáng ẩn hiện, như núi, như cồn.... cứ cuồn cuộn “Võ công, văn đức vẫn ngời sử xanh:.

Nhà thơ Vũ Quần Phương bình rất hay, nhưng chỉ thoảng qua thôi. 

Câu kết là nói tới cái kết có hậu của cụ Nguyễn Trãi, sống mãi trong lòng dân. 

Xin gửi anh chị em bài thơ: 

NHỚ CÔN SƠN, NGUYỄN TRÃI

Giúp Vua, dẹp giặc mười năm

Công thành, thân thoái về nằm Côn Sơn

Khi ra sấm bể, mưa nguồn

Khi về như núi, như cồn lặng yên

Ngán thay chuyện Lệ Chi Viên

Được chim, vứt nỏ, bỏ tên, thói đời

Mây không che nổi mặt trời

Võ công, Văn đức vẫn ngời sử xanh

Côn Sơn một dải yên lành

Còn hơn Lăng tẩm, cung đình vàng son

Viễn Chi 7/1995